De geschiedenis van koffie in Ethiopië

Legende over de oorsprong van koffie

Kaldi presenteerde de bessen aan de hoofdmonnik en voegde er zijn beschrijving van hun wonderbaarlijke werking aan toe. "Het werk van de duivel!" riep de monnik uit en gooide de bessen in het vuur. Binnen enkele minuten was het klooster gevuld met de geur van roosterende bonen en de andere monniken verzamelden zich om op onderzoek uit te gaan. De bonen werden uit het vuur gehaald en fijngestampt om de sintels te doven. De hoofdmonnik beval dat de korrels in het bos moesten worden gelegd en bedekt met heet water om hun goedheid te behouden. Die avond gingen de monniken zitten en dronken deovervloedig geurende bouillon. Ze zwoeren dat ze hetelke dag zouden drinken op om zichzelf wakker te houden tijdens hun lange nachtelijke gebeden.

Het gebruik van koffie nog vóór de klassieke drank

Hoewel dit populaire verhaal laat zien dat er religieuze goedkeuring is voor het drinken van geroosterde koffiebessen, wordt er ook gespeculeerd dat Ethiopische monniken al eeuwenlang op de bessen kauwden als stimulerend middel voordat ze ze brouwden. Ethiopische documenten laten zien dat Ethiopische en Soedanese handelaren die 600 jaar geleden naar Jemen reisden, de bessen op weg naar hun bestemming kauwden om de barre, moeilijke reis te overleven. Het Kaffavolk en andere etnische groepen zoals de Oromo waren ook bekend met koffie. Ze mengden gemalen koffie met boter en consumeerden dit als voedsel. Deze gewoonte om gemalen koffiebonen te mengen met ghee (geklaarde boter) om een kenmerkende botersmaak te krijgen, bestaat vandaag de dag nog steeds in delen van Kaffa en Sidamo, twee van de belangrijkste gebieden waar koffie wordt geproduceerd.

De eerste schriftelijke verwijzingen

Gebrouwen koffie, een droge, gebrande, gemalen frisdrank wordt Bunna (in het Amhaars), Bun (in Tigrigna), Buna (in Oromiya), Bono (in Kefficho) en Kaffa (in Guragigna) genoemd. Arabische wetenschappelijke documenten die dateren van rond 900 na Christus verwijzen naar een dronken drank in Ethiopië die bekend staat als "buna". Dit is een van de vroegste verwijzingen naar Ethiopische koffie in zijn gebrouwen vorm. Er staat geschreven dat in 1454 de moefti van Aden Ethiopië bezocht en hen hun zelfgemaakte drank zag drinken. Ze waren erg onder de indruk van de drank, die hen genas van hun lijden. Na hun goedkeuring maakten ze koffie populair onder de derwisjen van Jemen, die het gebruikten bij religieuze ceremonies, en vervolgens introduceerden ze het in de stad Mekka.

De eerste koffiehuizen ter wereld

Detransformatie van koffie als een populaire sociale drank vond plaats in Mekka met de oprichting van de eerste cafés. Deze cafés, bekend als Kaveh Kanes, waren oorspronkelijk religieuze ontmoetingsplaatsen, maar werden al snel sociale ontmoetingsplaatsen voor roddels, zang en verhalen. Met de verspreiding van koffie als een populaire drank, werd het al snel het onderwerp van een intens debat onder vrome moslims.

Het leven van koffie in Mekka

Het Arabische woord voor koffie, "kahwah", is ook een van de vele woorden voor wijn. Tijdens het strippen van de schil van de kers werd het vruchtvlees van de kers gefermenteerd om een krachtige drank te creëren. Sommigen hebben betoogd dat de Koran het gebruik van wijn of bedwelmende dranken verbiedt, maar andere moslims hebben ten gunste van koffie betoogd dat het geen bedwelmend maar een stimulerend middel is. Het geschil over koffie kwam naar voren in 1511 in Mekka. De gouverneur van Mekka, Beg, zag een aantal mensen koffie drinken in de moskee terwijl ze zich voorbereidden op de nachtelijke gebedswake. Hij stuurde ze woedend de moskee uit en beval alle coffeeshops te sluiten. Er volgde een verhit debat waarbij koffie werd aangeklaagd als een ongezond mengsel, door twee grillige Perzische artsen, de gebroeders Hakimani, die koffie wilden verbieden omdat melancholische patiënten die anders artsen zouden hebben betaald om hen te behandelen, koffie gebruikten als een populair middel. De moefti van Mekka pleitte voor koffie. De zaak werd uiteindelijk beslecht toen de sultan van Caïro tussenbeide kwam en Khair Beg berispte voor het verbieden van koffie, waar veel mensen in Caïro van genoten, zonder hem te raadplegen. In 1512, toen Khair Beg werd beschuldigd van verduistering, liet de sultan hem vermoorden. Koffie overleefde in Mekka.

Islamitische cafés als ontmoetingsplaats

Het beeld van de koffiehuizen als plaatsen van ongerechtigheid en frivoliteit door religieuze fanatici is overdreven... In feite was de moslimwereld de voorloper van de Europese Café Society en de koffiehuizen in Londen die de beroemde Londense clubs werden. Het waren ontmoetingsplaatsen voor intellectuelen waar informatie en roddels werden uitgewisseld en klanten regelmatig werden vermaakt met traditionele verhalen.

Zwervende koffie

Vanaf het Arabische schiereiland reisde koffie naar het oosten. Moslim handelaren en reizigers introduceerden koffie op Sri Lanka (Ceylon) in 1505. De vruchtbare koffiebonen, bessen met intacte schillen, werden naar zuidwest India gebracht door Baba Budan op zijn terugkeer van een pelgrimstocht naar Mekka in de 17e eeuw.

De reis van koffie

In 1517 arriveerde koffie in Constantinopel na de verovering van Egypte door Salim I, en in 1530 werd het geïntroduceerd in Damascus. In 1554 werden koffiehuizen geopend in Constantinopel en hun komst veroorzaakte religieus geïnspireerde rellen waardoor ze tijdelijk werden gesloten. Ze overleefden echter de kritiek en hun luxueuze interieurs werden een vaste ontmoetingsplaats voor mensen die zich bezighielden met radicaal politiek denken en afwijkende meningen.

Voor het eerst koffie in Europa

Venetiaanse kooplieden introduceerden koffie in Europa in 1615, een paar jaar na thee, die in 1610 verscheen. De introductie veroorzaakte opnieuw controverse in Italië toen sommige geestelijken, op de manier van de mullahs van Mekka, voorstelden dat koffie verboden moest worden omdat het een slechte drank was. Gelukkig vond paus Clemens VIII (1592-1605) de drank zo lekker dat hij verklaarde dat"koffie gedoopt moest worden om er een echte christelijke drank van te maken". Het eerste café opende in 1683 in Venetië. Het beroemde Florian café op het San Marcoplein, opgericht in 1720, is het oudste nog bestaande café in Europa. In de 17e en 18e eeuw groeide het aantal cafés in Europa. Een café als dit had nog nooit bestaan. Het was een nieuwe plek om te genieten van een relatief goedkoop en stimulerend drankje in gezellig gezelschap met een goede levensstijl. Dit creëerde een sociale gewoonte die al meer dan 400 jaar voortduurt.

Het eerste koffiehuis in Engeland - Oxford

In 1650 werd het eerste koffiehuis in Engeland geopend in Oxford, niet in Londen, door een man genaamd Jacob. Een koffieclub die werd opgericht in de buurt van het hele Souls' College werd uiteindelijk de Royal Society. Het eerste koffiehuis in Londen, in St. Michael's Alley, werd geopend in 1652. De beroemdste naam in de verzekeringswereld, Lloyds of London, begon zijn leven als koffiehuis in Tower Street. Het werd in 1688 opgericht door Edward Lloyd, die lijsten opstelde van schepen die zijn klanten verzekerden. Door de snel stijgende populariteit van koffiehuizen in de 17e eeuw, wedijverden Europese mogendheden met elkaar om koffieplantages op te zetten in hun respectievelijke koloniën. In 1616 kregen de Nederlanders de overhand door de koffieplant van Mokka in Jemen naar Nederland te halen en in 1658 begonnen ze met grootschalige teelt in Sri Lanka. In 1699 werden stekken met succes overgebracht van Malabar naar Java. In 1706 werden monsters van koffieplanten uit Java naar Amsterdam gestuurd. Zaailingen werden gekweekt in botanische tuinen en verspreid onder tuiniers in heel Europa.

Koffie reisde de wereld rond

Een paar jaar later, in 1718, werd Nederlandse koffie overgeplant naar Suriname en kort daarna werd de plant in Zuid-Amerika zeer welvarend en Zuid-Amerika zou het koffiecentrum van de wereld worden. In 1878 was de cirkel van het verhaal van de wereldreis van koffie rond toen de Britten de basis legden voor de Keniaanse koffie-industrie door de koffieplant te introduceren in Brits Oost-Afrika, vlak naast buurland Ethiopië, waar koffie 1000 jaar eerder voor het eerst was ontdekt.

Arabica koffie

Vandaag de dag is Ethiopië Afrika's grootste exporteur van Kaffa- en Sidamobonen, nu bekend als Arabica, 's werelds beste koffie en een variëteit die oorspronkelijk uit Ethiopië komt. Coffea Arabica, die in 1753 werd geïdentificeerd door de botanicus Linnaeus, is een van de twee belangrijkste soorten die worden gebruikt voor de meeste productie en is momenteel goed voor ongeveer 70 procent van alle koffie ter wereld.

Coffea Canefora

Een andere belangrijke soort is Coffea Canefora, of Robusta, waarvan de productie nu toeneemt vanwege de betere opbrengst van Robusta-koffieplanten en hun resistentie tegen sterfte. Robusta wordt het meest gebruikt in melanges, maar Arabica is de enige koffie die alleen wordt gedronken en niet wordt gemengd. Het is de soort die in Ethiopië wordt verbouwd en gedronken. Arabica- en Robusta-koffiebomen produceren gewassen binnen 3-4 jaar na het planten en blijven 20-30 jaar productief. Arabica-koffieplanten gedijen ideaal in een seizoensklimaat met een temperatuurbereik van 15-24°C, terwijl Robusta de voorkeur geeft aan een equatoriaal klimaat.

Teeltomstandigheden

In de Kaffa provincie van Ethiopië groeien de meeste Arabica koffiebomen te midden van glooiende heuvels en bossen in een vruchtbaar en prachtig gebied. Op een hoogte van 1 500 meter is het klimaat ideaal en worden de planten goed beschermd door grotere bosbomen die schaduw bieden tegen de middagzon en het vocht in de bodem vasthouden. Traditioneel zijn dit ideale omstandigheden voor het verbouwen van koffie. Er zijn twee belangrijke verwerkingsmethoden: nat en droog. Commercieel heeft de natte methode de voorkeur, maar een kleine producent die de bessen vrij oogst, kan na de oogst tijd besparen door de bonen in de zon te drogen en ze direct aan klanten op de lokale markt te verkopen.

De diversiteit van Ethiopische koffie

Er is veel vraag naar de kenmerkende koffiesoorten van Ethiopië. De koffie uit elke regio smaakt net iets anders, afhankelijk van de groeiomstandigheden. De meest verbouwde koffie komt uit Harar, waar de populairste variëteit Longberry is, die een wijnachtige smaak en een lichtzure toets heeft. Koffie uit Sidama in het zuiden heeft een ongebruikelijke smaak en is erg populair, vooral de bonen die bekend staan als Yirgacheffes. Ethiopische koffie is uniek en heeft niet de overdreven scherpe of zure smaak van Keniaanse merken. Mocca (de Engelse versie is Mocha) koffie uit Jemen komt het dichtst in de buurt van Ethiopische koffie, omdat het een gemeenschappelijke oorsprong heeft met Kaffa- en Sidamo-bonen. Ethiopische koffie is een van de beste koffies ter wereld. Kenners over de hele wereld genieten van de bonen uit Yirgacheffe vanwege hun kenmerkende smaak.

Harar

Harar koffie groeit in de oostelijke hooglanden. De bonen zijn middelgroot, groengeel van kleur. Hij heeft een gemiddelde zuurgraad, een volle body en een kenmerkende mokkasmaak. Het is een van de meest hoogwaardige koffies ter wereld.

Wollega

Wollega (Nekempte) koffie groeit in het westen van Ethiopië en de medium tot dikke bonen staan bekend om hun fruitige smaak. Hij heeft een groenachtige, bruinachtige kleur, met een goede zuurgraad en body. Er zijn veel branders die deze smaak aan hun melanges hebben toegevoegd, maar hij kan ook worden verkocht als een originele gourmet smaak of als een keuze koffie.

Limu

Limu koffie staat bekend om zijn pittige smaak en trekt veel branders aan. Hij heeft een goede zuurgraad en body en gewassen Limu is een van de premium koffiesoorten. De bonen zijn middelgroot, groenblauw van kleur en meestal rond van vorm.

Sidama

Sidama koffie heeft middelgrote bonen en is groenachtig grijs van kleur. Sidamo gewassen koffie staat bekend om zijn evenwichtige en goede smaak en wordt zoete koffie genoemd. Hij heeft een milde zuurgraad en een goede body en wordt geproduceerd in het zuidelijke deel van het land. Hij wordt altijd gemengd voor fijnproevers of koffiespecialiteiten.

Yirgacheffe

Yirgacheffe koffie heeft een intense smaak van bloemen. Gewassen Yirgacheffe is een van de beste koffiesoorten in de Highlands. Hij heeft een milde zuurgraad en een rijke body. Branders voelen zich aangetrokken tot de subtiele smaken en zijn bereid er een premie voor te betalen.

Tot slot zijn er nog andere koffiesoorten, zoals Tepi en Bebeka, die bekend staan om hun lage zuurgraad maar betere body.

Ethiopische koffieceremonie

Geen bezoek aan Ethiopië is compleet zonder een uitgebreide koffieceremonie, een traditionele Ethiopische vorm van gastvrijheid. De koffieceremonie is een integraal onderdeel van het sociale leven. De ceremonie wordt meestal geleid door een jonge vrouw in een traditionele Ethiopische witte jurk met kleurrijke geweven randen. Het proces begint met het opstellen van de ceremoniële apparatuur op een bed van lange geurige grassen. De vrouw haalt de gewassen groene koffiebonen eruit, roostert ze in een platte pan boven kolen en schudt de pan heen en weer zodat de bonen niet verbranden. Als de bonen tevoorschijn komen, vermengt het rijke aroma van koffie zich met de bedwelmende geur van wierook, die altijd tijdens de ceremonie wordt gebrand. Om deze zintuiglijke ervaring verder te verrijken, neemt de dame, nadat de koffiebonen zwart zijn geworden en de aromatische olie eruit is getrokken, de gebrande koffie en loopt door de kamer, zodat het aroma van vers gebrande koffie de lucht vult. Ze keert terug naar haar stoel om de bonen te malen en maalt de koffie met een vijzel. De gemalen koffie wordt vervolgens gezet in een zwarte pot met een smalle tuit, bekend als een jebena, die de kamer vult met aroma.

Serveren

De gezette koffie wordt een paar keer door een fijne zeef gehaald voordat hij wordt geserveerd aan familie, vrienden en buren die het proces hebben afgewacht en gadegeslagen. De dame giet de gouden stroom koffie sierlijk en vakkundig in kleine kopjes die "cini" (si-ni) worden genoemd, vanaf een hoogte van een meter of meer zonder te morsen. De koffie wordt geserveerd met veel suiker, vergezeld van traditionele hapjes zoals popcorn, pinda's of gekookte gerst. Het is mogelijk om te wachten op een tweede en derde kopje koffie. De tweede en derde portie zijn zo belangrijk dat elke portie een naam heeft; de eerste portie heet "Abol", de tweede portie is "Huletegna" (tweede) en de derde portie is "Bereka". De koffie wordt niet gemalen voor de tweede en derde portie; een deel van de gemalen koffie wordt meestal bewaard voor deze twee gelegenheden.

Het belang van koffie in Ethiopië

Koffieceremonies zijn belangrijke sociale evenementen. Ze creëren een tijd om actuele kwesties en politiek te bespreken, wat resulteert in een transformatie van de geest terwijl het sociale relaties voedt en voedt. Een oud spreekwoord beschrijft het best de plaats van koffie in het Ethiopische leven: "Buna dabo naw", wat betekent "Koffie is ons brood!".